១) និយមន័យ
មហារីកមាត់ស្បូន ជាជំងឺដ៏គួរអោយខ្លាច និងបារម្មណ៍បំផុតសម្រាប់ស្រ្តីគ្រប់រូប ដែលជំងឺនេះធ្វើអោយមានផលប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់សុខភាព និងអាយុជិវិតរបស់ពួកគាត់។ មេរោគដែលបង្កអោយមានមហារីកមាត់ស្បូនមានឈ្មោះ HPV (ហាស់ ពេ វេ) (Human Papilloma Virus)។ មេរោគនេះមានជាង ១០០ ប្រភេទ តែ ១៣ ប្រភេទប៉ុណ្ណោះ ដែលអាចបង្កអោយមានមហារីកមាត់ស្បូន។
២) តើមេរោគ HPV ឆ្លងពីណា?
HPV ដែលឆ្លងចូលក្នុងខ្លួនយើងជួនវាក៏បាត់ទៅវិញដោយខ្លួនឯង និងជួនវាបង្កអោយការបង្ករោគរ៉ាំរ៉ៃនៅមាត់ស្បូនដែលបង្កអោយមានលក្ខណៈត្រៀម
HPV ដែលឆ្លងចូលក្នុងខ្លួនយើងជួនវាក៏បាត់ទៅវិញដោយខ្លួនឯង និងជួនវាបង្កអោយការបង្ករោគរ៉ាំរ៉ៃនៅមាត់ស្បូនដែលបង្កអោយមានលក្ខណៈត្រៀម
ចូលមហារីក។ ក្រោយពីមានមេរោគ HPV ចូលក្នុងខ្លួន វានឹងសម្ងំពី១៥ ទៅ២០ឆ្នាំ ទើបបង្កអោយទៅជាជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន។
៣) មូលហេតុដែលនាំអោយកើតជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន៖
- ការឆាប់រៀបការនូវអាយុក្មេងពេក (ក្រោម១៦ឆ្នាំ)
- អ្នកមានដៃគូររួមភេទច្រើន
- អ្នកមានកូនច្រើន
- អ្នកជក់បារី
- អ្នកដែលបានឆ្លងមេរោគប្រភេទ HPV បង្កមហារីកដូចជាប្រភេទ ១៦,១៨…
- អ្នកដែលមិនបានធ្វើការតាមដាន និងពិនិត្យមាត់ស្បូន
- អ្នកដែលមានភាពស៊ាំធ្លាក់ចុះ (មានផ្ទុកមេរោគHIV …)
- ការឆាប់រៀបការនូវអាយុក្មេងពេក (ក្រោម១៦ឆ្នាំ)
- អ្នកមានដៃគូររួមភេទច្រើន
- អ្នកមានកូនច្រើន
- អ្នកជក់បារី
- អ្នកដែលបានឆ្លងមេរោគប្រភេទ HPV បង្កមហារីកដូចជាប្រភេទ ១៦,១៨…
- អ្នកដែលមិនបានធ្វើការតាមដាន និងពិនិត្យមាត់ស្បូន
- អ្នកដែលមានភាពស៊ាំធ្លាក់ចុះ (មានផ្ទុកមេរោគHIV …)
៤) រោគសញ្ញានៃជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន៖
- ការធ្លាក់ឈាម
- ការធ្លាក់សមានធំក្លិនស្អុយ
- ការធ្លាក់ឈាមរដូវមិនទៀងទាត់
- អស់កម្លាំង, ចុះស្គម, អត់ឃ្លានអាហារ
- ឈឺខ្នង និងចង្កេះ
- ការធ្លាក់ឈាម
- ការធ្លាក់សមានធំក្លិនស្អុយ
- ការធ្លាក់ឈាមរដូវមិនទៀងទាត់
- អស់កម្លាំង, ចុះស្គម, អត់ឃ្លានអាហារ
- ឈឺខ្នង និងចង្កេះ
៥) ដំណាក់កាលនៃជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន៖
ក. ដំណាក់កាលត្រៀមមហារីកមានៈ CIN I , CIN II, CIN III
ខ. ដំណាក់កាលមហារីកៈ
- កម្រិតទី១
- កម្រិតទី២
- កម្រិតទី៣
- កម្រិតទី៤
ក. ដំណាក់កាលត្រៀមមហារីកមានៈ CIN I , CIN II, CIN III
ខ. ដំណាក់កាលមហារីកៈ
- កម្រិតទី១
- កម្រិតទី២
- កម្រិតទី៣
- កម្រិតទី៤
៦) វិធីបង្ការជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន៖
ក. ការពិនិត្យ និងវិភាគកោសិកាមាត់ស្បូន:
- ការពិនិត្យចាប់ផ្តើមពីអាយុ២០ឆ្នាំឡើងទៅក្រោយមានដៃគូររួមភេទរយៈពេល ០១ឆ្នាំ
- ការពិនិត្យមាត់ស្បូនត្រូវធ្វើ០២ឆ្នាំម្តង
- ការធ្វើតេស្តរកមេរោគ HPV បង្កមហារីក
ខ. ការចាក់វ៉ាក់សាំងការពារជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន:
ទោះស្រ្តីបានទទួលបានវ៉ាក់សាំងការពារហើយក៏ដោយ ក៏តម្រូវអោយបងប្អូនស្រ្តីនៅតែពិនិត្យ និងវិភាគមហារីកមាត់ស្បូនអោយបានទៀងទាត់ផងដែរ។
ក. ការពិនិត្យ និងវិភាគកោសិកាមាត់ស្បូន:
- ការពិនិត្យចាប់ផ្តើមពីអាយុ២០ឆ្នាំឡើងទៅក្រោយមានដៃគូររួមភេទរយៈពេល ០១ឆ្នាំ
- ការពិនិត្យមាត់ស្បូនត្រូវធ្វើ០២ឆ្នាំម្តង
- ការធ្វើតេស្តរកមេរោគ HPV បង្កមហារីក
ខ. ការចាក់វ៉ាក់សាំងការពារជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន:
ទោះស្រ្តីបានទទួលបានវ៉ាក់សាំងការពារហើយក៏ដោយ ក៏តម្រូវអោយបងប្អូនស្រ្តីនៅតែពិនិត្យ និងវិភាគមហារីកមាត់ស្បូនអោយបានទៀងទាត់ផងដែរ។
៧) ការព្យាបាល៖
ក. ដំណាក់កាលត្រៀមមហារីកគឺ ការព្យាបាលដោយកាត់កស្បូន ឬព្យាបាលដោយកាត់ស្បូន។
ខ. ដំណាក់កាលមហារីក:
- កាត់ស្បូន និងដៃស្បូន
- កាត់កូនកណ្តុរ
- ចាក់ថ្នាំគីមីប្រឆាំងមេរោគ
- បាញ់កាំរស្មីប្រឆាំងមេរោគ
ក. ដំណាក់កាលត្រៀមមហារីកគឺ ការព្យាបាលដោយកាត់កស្បូន ឬព្យាបាលដោយកាត់ស្បូន។
ខ. ដំណាក់កាលមហារីក:
- កាត់ស្បូន និងដៃស្បូន
- កាត់កូនកណ្តុរ
- ចាក់ថ្នាំគីមីប្រឆាំងមេរោគ
- បាញ់កាំរស្មីប្រឆាំងមេរោគ
*ចំណាំ៖
ការតាមដានក្រោយវះកាត់ និងព្យាបាល:
- ករណីជំងឺត្រៀមមហារីក ( CIN I, CIN II, CIN III ) ត្រូវតាមដានរាល់ ០១ ឆ្នាំម្តង ដោយធ្វើការពិនិត្យ និងវិភាគកោសិកាមាត់ស្បូន។
- ករណីជំងឺមហារីក អ្នកជំងឺត្រូវមកតាមដានអោយបានទៀងទាត់រៀងរាល់ ០៣ ខែម្តង - ០៦ ខែម្តង - ០៩ ខែម្តង- ១២ ខែម្តង - ១៨ ខែម្តង - ២៤ ខែម្តង - ៣៦ ខែម្តង និងរួចបន្តត្រួតពិនិត្យជារៀងរាល់ឆ្នាំ
ការតាមដានក្រោយវះកាត់ និងព្យាបាល:
- ករណីជំងឺត្រៀមមហារីក ( CIN I, CIN II, CIN III ) ត្រូវតាមដានរាល់ ០១ ឆ្នាំម្តង ដោយធ្វើការពិនិត្យ និងវិភាគកោសិកាមាត់ស្បូន។
- ករណីជំងឺមហារីក អ្នកជំងឺត្រូវមកតាមដានអោយបានទៀងទាត់រៀងរាល់ ០៣ ខែម្តង - ០៦ ខែម្តង - ០៩ ខែម្តង- ១២ ខែម្តង - ១៨ ខែម្តង - ២៤ ខែម្តង - ៣៦ ខែម្តង និងរួចបន្តត្រួតពិនិត្យជារៀងរាល់ឆ្នាំ
ប្រភពដោយ ៖ មន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត
