បច្ចុប្បន្ននៅលើពិភពលោកជំងឺមហារីកសុដន់ ជាកង្វល់ទី១ ក្នុងចំណោមជំងឺមហារីករបស់ស្ត្រីទាំងអស់។ ចំណែកនៅប្រទេសកម្ពុជាយើងជំងឺនេះគឺស្ថិតក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ទី២នៃជំងឺមហារីករបស់ស្ត្រី។ គេសង្កេតឃើញជំងឺនេះច្រើនមាននៅលើស្ត្រីវ័យចំណាស់ ប៉ុន្តែស្ត្រីវ័យក្មេងក៏អាចជួបប្រទះដែរ។ អត្រានៃអ្នកជំងឺមហារីសុដន់៖
- 10% អាចកើតលើស្ត្រីវ័យក្រោម 35ឆ្នាំ
- 20% អាចកើតលើស្ត្រីវ័យក្រោម 50ឆ្នាំ
- 50% អាចកើតលើស្ត្រីវ័យចន្លោះ 50-69ឆ្នាំ
- 28% អាចកើតលើស្ត្រីវ័យចន្លោះ 60ឆ្នាំ ឡើងទៅ
ក) កត្តាប្រឈមនិងមូលហេតុដែលបណ្តាលឲ្យកើតមានមហារីកសុដន់លើស្ត្រី៖
ជំងឺមហារីកសុដន់កើតឡើងពីការវិវត្តន៍នៃកោសិកាក្រពេញដោះ។ កត្តាដែលអាចបង្កឲ្យមានជំងឺនេះរួមមាន៖
- កត្តាអ័រម៉ូនស្ត្រី: ស្ត្រីខ្លះឆាប់ពេញវ័យពេក (មុន១២ឆ្នាំ) និងស្ត្រីខ្លះទៀតអស់រដូវយូរពេក (ក្រោយ ៥៥ឆ្នាំ)
- ស្ត្រីដែលមានបុត្រទី១ ក្រោយអាយុ 30ឆ្នាំ
- ស្ត្រីដែលប្រើថ្នាំពន្យាការមានរដូវ
- បញ្ហាតំណរពូជ
- របបចំនីអាហារ:
• អ្នកមិនសូវទទួលទានបន្លែ
• អ្នកមិនបានហាត់កីឡា
• អ្នកធាត់ខ្លាំង
• អ្នកញាំស្រា 500ml ក្នុងមួយថ្ងៃ
- ជក់បារី
- ប្រវត្តិក្រុមគ្រួសារមាន: ជំងឺមហារីកសុដន់ មហារីកដៃស្បូន (អត្រាអាចកើតជំងឺមហារីកសុដន់មានពី 20%-30% ក្នុងលក្ខណៈដំណរពូជ) ។
ខ) រោគសញ្ញា៖
- ដុំមួយ ឬច្រើននៅក្នុងសុដន់ ទំហំតូចឬធំគែមជុំវិញ ដុំមិនច្បាស់លាស់ រឆេងរឆូញមិនអាចរំកិលបានជាប់ស្អិតជាមួយសាច់ដុំ
- ស្បែកសុដន់រាងដូចសំបកក្រូច
- ក្បាលដោះផតចូលក្នុង
- ដោះប្រែប្រួលទំហំខុសធម្មតាខ្លាំង
- ចេញទឹកដោះលាយឈាម
- មានកូនកណ្តុរនៅក្រោមឃ្លៀក
- សញ្ញាផ្សេងៗទៀត
ជួនកាលការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ និងព្យាបាលយឺត នាំឲ្យដុំនោះអាចលូតលាស់រាលដាលទៅកន្លែងផ្សេង និងបណ្តាលឲ្យមានអការៈក្អួតចង្អោរ ស្រកទម្ងន់ ស្បែកឡើងពណ៌លឿង ឈឺសន្លាក់ឆ្អឹង ឈឺក្បាល ក្អក។
តើត្រូវធ្វើដូចម្តេចដើម្បីដឹងថាមានជំងឺមហារីកសុដន់?
គ) ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យនៃជំងឺមហារីសុដន់៖
- ការប៉ះ ឬស្ទាបពិនិត្យទម្រង់របស់ដុំដោះ
- ការពិនិត្យអេកូសុដន់
- ការពិនិត្យថតគៀបសុដន់(បើស្ត្រីអាយុពី៤០ឆ្នាំឡើង)
- ការថតស្កេន (Scan)
- ការថត អ៊ីអែអឹម (IRM)
- ការចោះដុំសាច់ដោយធ្វើតាមម៉ាស៊ីនអេកូ (Échographie guidée pour biopsie chirurgicale, biopsie percutanée)
- ការវិភាគលើសាច់ដែលបានចោះរួច (Anatomopathologie de la pièce biopsique)។
ឃ) ការព្យាបាល៖
ការព្យាបាលជំងឺមហារីកសុដន់ ធ្វើឡើងទៅតាមទំហំរបស់ដុំដោះ។ ជាទូទៅការព្យាបាលនោះរួមមាន៖
- ការវះយកដុំសាច់មហារីក ដោយកាត់ចេញដោះទាំងមូល ឬពាក់កណ្តាល
- ការព្យាបាលដោយថ្នាំគីមី
- ការព្យាបាលដោយកាំរស្មីអ៊ីយ៉ុង
- ការព្យាបាលដោយ អរម៉ូន
ង) វិធីបង្ការកុំឲ្យមានជំងឺមហារីកសុដន់៖
ការពិនិត្យសុខភាពផ្នែករោគស្ត្រីជាមួយគ្រូពេទ្យឯកទេសរោគស្ត្រី:
- ថតគៀបសុដន់រៀងរាល់ឆ្នាំដើម្បីពិនិត្យស្រាវជ្រាវរកជំងឺមហារីកសុដន់ ចាប់ពីអាយុ ៤០ឆ្នាំទៅ
- ករណីក្រុមគ្រួសារមានម្នាក់កើតជំងឺមហារីកសុដន់ ក្រោមអាយុ ៥០ឆ្នាំត្រូវពិនិត្យរៀងរាល់ ៦ខែម្តង ដោយធ្វើការគៀបដោះ អេកូដោះ។
ជាទូទៅ នៅប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ កម្មវិធីបង្កាមហារីកសុដន់លើស្ត្រី ត្រូវបានធ្វើឡើងរៀងរាល់ ២ឆ្នាំម្តង។
ច) ស្ត្រីគ្រប់រួបត្រូវចេះស្ទាបនិងពិនិត្យសុដន់របស់ខ្លួនដោយ៖
១. ឈរនៅមុខកញ្ចក់៖
ពិនិត្យសុដន់នូវសញ្ញាខាងក្រោមៈ
- ការចេញទឹកដោះ (Écoulement mamelonnaire)
- ស្បែកគ្រើមដូចសំបកក្រូច
- ក្រហមរមាស់ ផតចូលនៃផ្នែកណាមួយ
២. លើកដៃខាងស្តាំឡើង ហើយដៃឆ្វេងប្រើចុងម្រាមដៃ៣ស្ទាបដោះស្តាំ ដោយចាប់ផ្តើមស្ទាបពីខាងក្រៅទៅស្ទាបជារង្វង់។
៣. សូមធ្វើការពិនិត្យសុដន់ទាំង២ ព្រមទាំងឃ្លៀក
៤. ការបញ្ចប់ការពិនិត្យសុដន់ចុងក្រោយ ត្រូវពិនិត្យចុងដោះ មានចេញទឹកដោះលាយឈាមឬអត់ ឬក៏ផតក្បាលចូលក្នុង។
“ ប្រសិនបើមានករណីសង្ស័យ ឬមានអាការៈដូចបានរៀបរាប់ខាងលើ មេត្តាប្រញាប់ជួបពិគ្រោះជាមួយវេជ្ជបណ្ឌិតជំនាញរោគស្ត្រី ដើម្បីធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ និងទទួលការព្យាបាលឲ្យបាន ត្រឹមត្រូវ និងទាន់ពេលវេលា ជៀសវាងយឺតពេល ដែលបង្ករគ្រោះថ្នាក់ ដល់អាយុជីវិត។ ”
